Het lijkt het einde van een tijdperk: na vier jaar bestuur neemt Maarten van Ooijen afscheid als voorzitter van PerspectieF. Erik-Jan Hakvoort neemt het stokje over, na anderhalf jaar bestuurslid politiek te zijn geweest. Hoe hebben zij hun bestuursjaren samen ervaren en wat is volgens hen goed leiderschap?

Maarten, hoe kijk je terug op deze jaren?

M: “Het is een fantastische functie, laat ik daarmee beginnen. Het is echt heel erg leuk om te doen. Ik heb enorm veel geleerd. Maar het is nu wel mooi geweest. De koek is op. Het is niet dat ik er geen zin meer in heb, want ook de laatste weken ben ik nog keihard aan het knokken. We blijven gewoon doorgaan, maar op een gegeven moment is het klaar en heb je weer nieuwe uitdagingen.”

Zijn de plannen die je een aantal jaar geleden had gelukt?

M: “Toen ik voorzitter werd wist ik heel duidelijk wat ik wilde: een vernieuwd PerspectieF. De schwung moest terugkomen. Met dat idee trad ik aan. De structuur en de cultuur belemmerden ons om optimaal te presteren. Ik wilde die belemmeringen weghalen. De constante bestuurswisseling is daar een voorbeeld van. Het hele jaar door waren we bezig met nieuwe bestuursleden te vinden en afscheid te nemen van de oudere. Het hele jaar! We kwamen niet toe aan dingen die we eigenlijk moesten doen. Nu bouw je echt een team op en de verwachtingen zijn duidelijker. De werkgroepen waren ook meer praatclubjes waar niet zoveel uit kwam. Nu hebben we projectgroepen die veel meer naar buiten gericht zijn en aansluiting vinden met maatschappelijke organisaties. Wat dat betreft zijn mijn plannen wel gelukt. Iets anders dat ik voor ogen had is niet gelukt: het verhogen van het ledenaantal. Ik zag het als vrucht op die vernieuwing. Als je die belemmeringen weghaalt moet dat ergens zichtbaar worden. Dat is niet gebeurd.”

Nu is het de beurt aan jou, Erik-Jan. Hoe zie je komende jaar voor je?

EJ: “Toen ik in het bestuur kwam viel ik met m’n neus in de boter: de vernieuwing was in volle gang. De volgende stap is om alle mensen mee te nemen in dit proces. De structuur is veranderd, maar uiteindelijk gaat het ook om de cultuur. De belangrijkste vraag die we als bestuur moeten gaan beantwoorden is: hoe krijg je mensen zo ver dat ze met dezelfde bril als wij naar PerspectieF gaan kijken, dat ze gaan zien wat wij voor ons zien.’’

Zijn jullie nu waar jullie willen zijn?

EJ: “Ik denk dat je moet willen zijn waar je bent, dat moet je accepteren. De vernieuwing gaat niet sneller dan dit en eigenlijk gaat het nog sneller dan ik dacht. De grote uitdaging voor volgend jaar is om de leden mee te nemen in het grote verhaal. We zetten daarbij wel in op actievelingen. Hoe vang je ze op, hoe houd je ze warm? Hoe lang ben jij actief geweest Maarten? Vijf jaar? Dat zou een mooi doel zijn. Dat mensen de mogelijkheid hebben en dat we de interesse bij ze wekken om vijf jaar actief te blijven.

Is dat de focus voor jouw komende jaar als voorzitter?

EJ: “We moeten teruggaan naar de kern en onszelf de vraag stellen: waarom bestaan we? We zijn een politieke jongerenorganisatie. Uiteindelijk raken mensen geïnteresseerd in ons omdat we een bepaald politiek punt hebben en jongeren denken: ‘ja, dat vind ik ook’. Ik wil niet alleen harde acties, maar als bestuur de bron zijn van actualiteit. We moeten allemaal scherp op de hoogte zijn van wat er speelt in de maatschappij en daar op inhaken. Je kunt altijd wijzen naar jezelf, maar ik zou het fijn vinden om zoveel mogelijk leden te betrekken en te motiveren. Dat is waarmee ik mezelf wil bezig houden.”

Jullie zijn goede vrienden geworden, maar zijn er afgelopen jaren ook meningsverschillen geweest?

EJ: “Onenigheid hebben we nooit gehad, maar Maarten ligt soms voor op ons. Zijn gedachten zijn vaak al veel verder en dan moet hij terugkijken omdat wij het niet snapten.”

M: “Ik kan soms al drie straten om de hoek zijn gegaan en mensen denken dan: ‘waar loopt die jongen?’ Maar verschil van mening hebben we niet echt gehad.”

Is het ooit een uitdaging geweest om als bestuur op een lijn te blijven?

M: “Met Erik-Jan niet, maar het bestuur in z’n geheel bij elkaar houden is wel een kunst. Dat zal Erik-Jan nog wel gaan merken. Je bent politiek leider, je bent organisatorisch leider, maar tenslotte ook de voorzitter van je bestuur en dat is misschien wel de belangrijkste functie. Dus je moet teamgeest scheppen en eenheid brengen. Dat is lastig soms. Het helpt wel dat we (sinds de vernieuwing) in de zomer met elkaar beginnen en seizoensplannen schrijven.

Welke eigenschappen moet een leider volgens jullie hebben?

M: “Een leider moet visionair zijn. Hij moet een idee hebben over hoe het in de toekomst zou moeten. Niet kijken hoe het nu gaat, maar hoe het over een tijd kan. Als hij dat niet heeft koerst hij op niks. Daarnaast is het heel bijzonder als je als leider in staat bent de mensen om je heen te motiveren en te stimuleren, en tegelijk moet je ze ruimte geven en corrigeren. Je moet ze een plek geven waar ze graag willen werken, waar ze actief kunnen zijn en waar ze dat met liefde kunnen doen.’’

EJ: “Ik ben het daarmee eens maar ik wil er ook nog wel wat aan toevoegen. Ik denk namelijk dat een leider in de eerste plaats moet kunnen luisteren. Aan de hand daarvan moet hij kunnen aanvoelen welke rol hij moet pakken. Je kunt inderdaad altijd visionair zijn, maar je moet ook beweeglijk zijn en je kunnen laten beïnvloeden. Een leider moet niet bang zijn om soms een stapje opzij of juist een stap voorwaarts te zetten. Dus durf te luisteren en daar ook naar te handelen.”

Is dit verschil ook te merken in jullie leiderschapsstijl?

EJ: “Ik vind dat Maarten heel goed kan luisteren, maar ik denk ook dat Maarten dat visionaire veel meer heeft dan ik. Ik kan die rol wel aannemen, maar bij Maarten is het veel meer onderdeel van zijn persoonlijkheid.”

M: “De kracht van Erik-Jan is de omgang met en het motiveren van mensen. Ze betrekken bij de club en ze er vol commitment voor laten gaan. Dat is echt wat nu nodig is binnen PerspectieF en Erik-Jan kan daar geweldig op inspelen. Er zit dus een accentverschil tussen ons leiderschap.”

EJ: “Dat is ook de reden dat ik voorzitter wilde worden. Politiek gezien heb ik nog veel te leren, maar het motiveren van mensen is nu prioriteit nummer 1.”

M: “Ook andere eigenschappen zijn belangrijk voor het voorzitterschap van PerspectieF: je moet een uitstekend politiek gevoel hebben, actualiteit creatief kunnen vertalen naar je leden, maar je moet ook echt een goede ‘fixer’ zijn: je moet snel en goed dingen kunnen regelen.”

Welke leiderschapskwaliteiten vinden jullie er bij elkaar uitspringen?

M: “Ik vind dat Erik-Jan heel goed kan omgaan met mensen en dat is cruciaal nu. Ten tweede kan hij echt dingen fixen. Dat heeft hij in zich. Daarnaast is ook het netwerken belangrijk. Erik-Jan kan heel makkelijk contact met mensen te maken.”

EJ: “Visie maakt dat Maarten steengoed is als het gaat om politiek. Hij is gedegen, hij weet waarover hij het heeft. Dat is wel het belangrijkste. Je kunt je punt wel willen doordrukken, maar dat moet je op een sexy manier doen.

Zijn jullie allebei natuurlijke leiders?

M: “Ja, alleen als je wat jonger bent heb je dat niet door. Als ik terugkijk was dat wel een beetje zo. Leiderschap kan ook groeien hoor. Bijvoorbeeld bij Harry Paul, inspecteur-generaal van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, die een lezing gaf bij de leiderschapstraining (zie verderop in deze PerspeX, red.). Die was vroeger helemaal geen leider, maar iemand die zo integer is en zo zorgvuldig zijn pad kiest, daar heb ik heel veel respect voor.”

EJ: “Ik ben de oudste van een gezin met acht kinderen. Je groeit dan op met een verantwoordelijkheidsgevoel, maar dat heb ik eigenlijk nooit tot uiting gebracht. Ik was altijd een nerd. Tot de vijfde klas behoorde ik tot het groepje dat een laptop mee naar school nam en spelletjes speelde in de pauze. Op een bepaald moment hebben een vriend en ik toen besloten: nu is het klaar. We stappen uit dit leven en gaan normaal doen. Mijn eerste biertje dronk ik bijvoorbeeld pas toen ik naar de universiteit ging. Ik was een beetje een gek ventje. Ik kwam langzaam op gang.”

Voorzitterschap betekent ook dat je met mediaoptredens te maken hebt. Hierbij is charisma erg belangrijk. Moet dat in je zitten of kun je dat ook leren?

M: “Charisma kun je niet leren, het gaat om een bepaald gevoel dat je uitstraalt naar de media, nog meer dan om wat je zegt. Toen ik bij radio 1 zat en Jeroen Pauw me interviewde was ik eerst gespannen, maar toen dacht ik: ‘wees rustig, ik ga gewoon wat vragen beantwoorden’.”

EJ: “Ik heb veel geoefend en ik zie het met vertrouwen tegemoet. Ik heb geleerd hoe belangrijk het is om een aantal punten in je hoofd te stampen en die te benadrukken. Het loopt altijd anders dan je wilt, maar de focus moet duidelijk zijn.”

Wat zijn jullie valkuilen?

EJ: “Twee valkuilen zie ik nu. De eerste is dat ik soms te snel iets zeg zonder het echt goed doordacht te hebben. Daarnaast ben ik heel snel tevreden. Niet zozeer bij mezelf, maar meer bij anderen.”

M: “Ik ben een enorme kletskous. Soms moet ik gewoon m’n mond houden en even luisteren. Ik kan ook in mijn enthousiasme te makkelijk getriggerd worden om iets te gaan doen. Voordat ik er goed over nagedacht heb ben ik al onderweg om het te regelen. Wat ook een valkuil is: ik denk heel analytisch. Alles moet in schema’s en blokken en dat kan soms zo ver doorgaan dat ik tot sint juttemus structuurtjes en actiepuntenlijstjes bedenk.”

EJ: ‘’Je moet die Google Drive zien joh. Om gek van te worden.’’

M: ‘’Het lijkt een goede eigenschap, maar het wordt een valkuil als je op een gegeven moment niet meer aan het algemene belang denkt maar vastzit in je structuur. Ik heb bijvoorbeeld een systeem bedacht om documenten te bewaren. Ik geloof er heilig in, maar het bestuur denkt: ‘wat is hij allemaal aan het doen?’’’

EJ: ‘’Ik geloof er ook wel in. Het is handig als iets goed geordend is, maar op het moment dat je zes stappen moet nemen voordat je eindelijk het actiepuntenlijstje gevonden hebt werkt het niet meer.’’

Het nieuwe bestuur is erg mannelijk. Denken jullie dat leiderschap meer iets voor mannen is?

M: “Nee, ik vind het echt heel erg jammer dat er zo weinig vrouwen in zitten. Voor een bestuur is het erg waardevol als er vrouwen inzitten, maar uiteindelijk moet je kiezen op kwaliteit. Het zou hartstikke leuk zijn als er een vrouwelijke voorzitter komt.”

EJ: “We hebben nu een topbestuur, maar ik had wel meer vrouwen gewild ja.”

M: “Kwaliteit is uiteindelijk belangrijker dan diversiteit. Het lijkt een cultureel dingetje. Misschien moeten vrouwen meer uitgedaagd worden. Als een man de vacature bekijkt en ziet dat hij de helft van de kwaliteiten heeft denkt hij: ‘Ik heb toch al de helft’. Een vrouw denkt: ‘Ik heb maar de helft’. Perspectief zou daar in haar wervingsbeleid meer op kunnen inzetten.’’

EJ: ‘’Ik wil me daar wel persoonlijk voor inzetten: vrouwen aanspreken en een hart onder de riem steken.’’

Hoe gaat het komende jaar eruit zien?

M: ‘’We hebben afgelopen jaar politiek inhoudelijk mooie successen geboekt. PerspectieF moet doorgaan met de focus op aansprekende thema’s waarmee we jongeren raken. We moeten profiel scheppen. Echt middenin de ontwikkelingen in de samenleving staan en daar jezelf voor inzetten. Dat moet PerspectieF blijven doen, dat is mijn grote wens.’