Jan Haen is assistent-pastor in de parochie van Weesp. Maar hij is ook kunstenaar. “Tekenen deed ik altijd al, maar mijn grote werk is begonnen met een muurschildering in Zuid-Afrika.” Jans grote passie is om de verhalen van Jezus te verbeelden en om juist die dingen die niet in woorden te vatten zijn, daarin te verwerken.
Jan Haen verhuist op zijn 9e met zijn ouders naar Zuid-Afrika en groeit op tijdens de apartheid. “Mijn vader ging daar werken namens Philips. Een aantal jaar later gingen zij terug naar Nederland. Ik bleef achter om mijn school af te maken.” Op zijn 19e treedt Jan toe tot de orde van de redemptoristen in Zuid-Afrika. “Mijn theologische en filosofische opleiding volgde ik in Engeland en daar werd ik tot priester gewijd.”
Tegen de apartheidsregering
Omdat Jan lid is van een kloostergemeenschap in Zuid-Afrika, keert hij na zijn opleiding terug. Hij gaat geschiedenis en psychologie aan de universiteit van Pretoria studeren, wordt studentenpastor en secretaris van de Zuidelijk Afrikaanse bisschoppenconferentie. “In 1987 ben ik Zuid-Afrika uitgezet, vanwege de politiek. Want met de bisschoppenconferentie en de bisschoppen zelf verzetten we ons tegen de apartheidsregering. Wij wilden alle katholieke instituten openstellen voor alle rassen en dat was tegen de wet. De regering was niet gelukkig met de maatregelen die wij namen en als straf werd een aantal mensen uitgezet, waaronder ik. Dat kon, want ik was geen Zuid-Afrikaanse burger.”
Bijbelse muurschilderingen
In Nederland terechtgekomen wordt Jan vlootaalmoezenier. Zestien jaar zit hij op zee en reist hij mee met de marine. Veel mannen aan boord vragen hem portretten te maken van hun vriendinnen. “Dat was wel heel leuk om te doen. In 1993, toen de apartheidsregering aan haar einde kwam, kon ik weer terug naar Zuid-Afrika. Toen werd ik uitgenodigd om in een heel eenvoudig kerkje, gemaakt van golfplaten in een afgelegen dorpje, een schildering te maken. Ik heb toen de muren van de kerk in oppervlakten verdeeld en de groepen in de parochie een gedeelte gegeven en hen gevraagd welk Bijbelverhaal zij wilden zien. Daar heb ik hele eenvoudige tekeningen van gemaakt en zij hebben dat ingekleurd.” Het is de start van een internationaal muurschilderingsproject, wat leidt tot 76 projecten in onder andere Zuid-Afrika, Zimbabwe, Duitsland, België en Oekraïne.
Barmhartigheid verbeelden
“We denken dat we alles doen door de woorden die we lezen en horen, maar beelden zijn veel sterker. Zo zie ik ook mijn werk als kunstenaar. Dat ik de Bijbelse verhalen verbeeld. Ik vind het belangrijk de barmhartigheid, de Bijbelse verhalen te vertalen naar iets wat voor mensen toegankelijk en herkenbaar is. Woorden zijn niet adequaat, je hebt ook beelden nodig. In die muurschilderingen heb ik het beeld ook gereduceerd tot vlakke kleuren. Dat maakt het beeld sterker en zorgt ervoor dat iedereen kan participeren.”
Geen lesjes leren
Naast deze muurschilderingen heeft Jan ook zijn eigen projecten. Zijn meest recente werk is een glas in lood raam in Gent. Kunst is erg belangrijk voor Jan. “Het geloofsleven is een continue dialoog. Alles wat je doet en alles keuzes die je maakt beïnvloeden dat. Omdat de kunst en het beoefenen van de kunst onderdeel is van mijn leven, mijn bestaan, omdat het mijn passie is, speelt dat een grote rol. Vaak schilder ik iets en bedenk ik pas daarna welke woorden daarbij horen. Een heleboel is intuïtief, maar ik kies er wel voor dat ik de dingen van de ziel wil laten zien. Zoals barmhartigheid en gerechtigheid. Ik wil mensen geen lesjes geven. Ze bepalen zelf wat ze uit mijn schilderijen halen.”
Kunst als bemoediging
Eén schilderij van Jan in een kerk in Frankrijk is op verzoek van de pastoor daar weggehaald. “Dat was een enorm kruis van drie bij tweeëneenhalve meter. Jezus staat in het middelpunt en tussen alle andere afbeeldingen staan twee kussende mannen. Het is ontzettend jammer dat dit schilderij weg is, want het was juist ook een bemoediging voor veel mensen. Op deze afbeelding zie je Jezus die is opgestaan uit de dood en hij wordt omringd met mensen van deze tijd. Al die mensen worden geconfronteerd met vragen als: wie ben ik? Ben ik gelukkig? Het gaat erom dat Jezus met alle mensen in gesprek ging en juist die mensen opzocht die andere mensen links lieten liggen.”
Jezus schoof nooit iemand weg
“Ik ben absoluut tegen de traditionele manier waarop de kerk homoseksualiteit benadert. Ik heb dat niet zelf gekozen, maar heb moeten ontdekken dat het niet verschrikkelijk is, maar dat het is wie ik ben. En niemand gaat mij vertellen dat ik geen homoseksueel mag zijn. Gelukkig zien steeds meer mensen binnen de kerk dit ook zo, maar de autoriteiten willen hierover nog steeds niet in gesprek. Er worden dingen weggemoffeld. Maar Jezus schoof nooit iemand weg en van daaruit gebeurden mooie dingen. Als je iemand veroordeelt zonder zijn of haar verhaal te horen, dan kom je nergens. Dan is er geen verlossing, geen barmhartigheid en dan is er geen dood en opstanding. Als je iemand accepteert, dan heb je kans op leven.”
“Uiteindelijk heb je een eigen geweten dat je moet volgen en je vraagt jezelf dan af: wat is waarachtig voor mij? Het is een continu proces van wie ben ik, wat wil ik, wat kan ik en waarom lijd ik? Je moet voortdurend omgaan met verlangens en teleurstellingen. Dat is het leven. En de kerk is een levend organisme wat uit mensen bestaat. Dat geeft hoop voor de toekomst.”
Dit verhaal verscheen eerder op de website van Geloof en een Hoop Liefde